پلاستیک‌ها جزء موادی هستند که به دلیل مصرف روزافزون، درصد بالایی از پسماندها را تشکیل می‌دهند. قبل از اینکه به این بحث بپردازیم، مناسب است مروری بر موارد استفاده و خواص این مواد و منشأ تولید آنها داشته باشیم. در این مقاله قصد داریم به “بازیافت پلاستیک و عوامل بازیافت پلاستیک” بپردازیم. با ما در آسان کار سپاهان همراه باشید.
| حتماً ببینید | خط تولید لوله پلی اتیلن | لوله پلی اتیلن در اصفهان |
خواص پلاستیک
پلاستیک‌ها موادی هستند که به دلیل آسانی قالب‌گیری و شکل‌دهی کاربرد فراوانی در صنایع بسته‌بندی دارند و گاهی به دلیل استحکام بالا، پایداری حرارتی بالا، چقرمگی زیاد و مقاومت در برابر خوردگی، در تولید قطعات برای صنایع خودروسازی، الکترونیک، هواپیماسازی، و حتی صنایع فضایی و موشک‌سازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به عبارت دیگر، از انواع ساک‌های دستی و ظروف پلاستیکی تا قطعات مهندسی، بدنه خودرو، روکش سیم و کابل، فرش‌های سالن و وسایل پزشکی و … از پلاستیک‌ها استفاده می‌شود. به همین دلیل، این مواد به عنوان جایگزین مناسبی برای فلزات مطرح هستند. در نتیجه، میزان پسماند آنها نیز روز به روز در حال افزایش است. به طور کلی، پسماندهای پلاستیکی در ایران از سه منشاء تولید می‌شوند: پسماند شهری، صنعتی و بیمارستانی.
پسماند شهری، صنعتی و بیمارستانی، معمولاً حاصل زباله‌های شهری، فروشندگان صنعتی و بیمارستان‌ها هستند. از این میان، بیشترین منبع ضایعات پلاستیکی مربوط به پسماند شهری است که توسط فعالان این صنعت خریداری و مورد بازیافت قرار می‌گیرند.
ضایعات صنعتی، که معمولاً به عنوان پسماند پای کارخانه‌ها شناخته می‌شوند، توسط تولیدکنندگان به فروش می‌رسند یا باز خرد می‌شوند و همراه با مواد اولیه دوباره در خطوط تولید استفاده می‌شوند. البته، شرط لازم برای استفاده از این محصولات این است که برای مصارف غذایی مناسب نباشند و یا خواص فیزیکی و مکانیکی مطلوبی مثل استحکام و مقاومت در برابر ضربه و … نداشته باشند.
ضایعات پلاستیکی حاصل از بیمارستان‌ها، اغلب از سرنگ‌ها و سرم‌ها و موارد مشابه است و یا توسط سیستم‌های سوزاندن زباله معمولاً سوخته و یا دفن می‌شوند.
چرا پلاستیک‌ها را مورد بازیافت قرار می‌دهیم؟
دلایل بسیاری برای بازیافت پلاستیک وجود دارد:
- ایجاد واحدهای پتروشیمی جدید و در نتیجه تولید بیشتر پلاستیک
- افزایش مصرف ناشی از فرآیند شهری شدن، مانند استفاده از ظروف یکبار مصرف برای غذا و همچنین افزایش مصرف در صنایع مختلف
- مقاومت بالای پلاستیک در برابر تجزیه و تحلل طبیعی، که حداقل 300 سال زمان می‌برد
- ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی
- افزایش قیمت مواد اولیه پتروشیمی به دلیل کاهش ذخایر انرژی و افزایش قیمت جهانی و … منجر به افزایش توجه به مواد و گرانول‌های بازیافتی شده است.
از نظر قیمت، هزینه گرانول‌های بازیافتی معمولاً حدود 30 درصد کمتر از گرانول‌های جدید پتروشیمی است. به طور کلی، پیشرفت صنعت بازیافت در جهان، علاوه بر مسائل زیست‌محیطی، به این دلیل است که می‌توان از مواد بازیافتی محصولات با ارزش تهیه کرد که از نظر قیمت ارزان‌تر هستند و ارزش افزوده‌ای ایجاد می‌کنند.
برای مثال، شرکت فورتل با تولید الیاف بازیافتی پت، فروش خود را از 3 میلیون پوند به 30 میلیون پوند در مدت 7 سال افزایش داد. این شرکت ادعا می‌کند که بیشترین مصرف بطری‌های بازیافتی را داشته است و برای تأمین مواد اولیه خود از کشورهای مختلف نیز جمع‌آوری می‌کند. در کشور ما نیز خوشبختانه نمونه‌های موفقی از این نوع وجود دارد.
مزایای بازیافت پلاستیک
- میزان کاهش دفن یا سوزاندن ضایعات کاهش می‌یابد.
- استفاده کمتر از انرژی و مواد اولیه برای تولید مواد بازیافتی نسبت به مواد تازه لازم است.
- کاهش میزان ضایعات و امکان استفاده مجدد از آنها باعث کاهش آلودگی محیط زیست می‌شود.
مسائل مربوط به بازیافت پلاستیک و راه‌حل‌های رفع آنها:
- مشکلاتی مانند حرارت و تخریب هنگام تولید مواد بازیافتی باعث شده که این مواد دارای خواص کمتری نسبت به مواد تازه باشند. فرآیند دپلیمریزاسیون باعث کاهش وزن مولکولی این مواد می‌شود و بنابراین استفاده از گرانول‌های بازیافتی به تنهایی برای تولید محصولات با کیفیت بالا ممکن نیست، همچنین برای بسته‌بندی مواد غذایی و تولید محصولات آرایشی و بهداشتی به دلیل وجود آلودگی‌ها ممکن است مناسب نباشند.
- در ایران، علاوه بر مشکلات فوق، نبود استاندارد و نظارت بر مواد بازیافتی باعث تولید محصولات با کیفیت پایین و مضر برای سلامتی می‌شود. به عنوان مثال، دیده شده است که برخی افراد سودجو در مناطق محروم از مواد بازیافتی برای تولید سر پستانک شیشه‌ای از آن استفاده کرده‌اند که باعث بروز آفت در نوزادان شده است.
- یکی دیگر از مشکلات این صنعت، عدم وجود تجهیزات مناسب برای تولید محصولات با کیفیت است. اغلب دستگاه‌های استفاده شده دارای امکانات کمتری هستند و حتی در مراحل شستشو از حجم کافی آب استفاده نمی‌کنند. از این رو، ورود به صنعت بازیافت بسیار دشوار است.
| پیشنهاد مطالعه : پلاستیک فشرده چیست؟ | کاربرد آن در تجهیزات مختلف |
راه‌حل‌هایی برای حل مشکلات بازیافت پلاستیک
استفاده از تکنولوژی‌های به‌روز و مرتبط. به عنوان مثال، برای تولید بطری نوشابه از بطری‌های بازیافتی می‌توان از یک تکنولوژی مانند B to B استفاده کرد که با حذف آلودگی‌های میکروبی، می‌توان بازیافت را مجدداً برای تولید بطری نوشابه استفاده کرد.
ترکیب کردن با مواد تازه و یا اضافه کردن مواد افزودنی به محصول به گونه‌ای طراحی شده است که استحکام بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال، ضخامت دیواره محصول افزایش می‌یابد. روش تولید متناسب با نوع محصول انتخاب می‌شود.
برای مثال، در تولید محصولاتی که رنگ آنها اهمیت چندانی ندارد و معمولاً از ترکیب چند پلاستیک بازیافتی تشکیل شده‌اند، رنگ نهایی محصول معمولاً سبز تیره یا مشکی است. حتی برای محصولاتی که رنگ روشن دارند، مثل ظروف ساخته شده از پلی‌اتیلن، می‌توان مواد رنگ‌دهنده اضافه کرد تا رنگ اصلی محصول پوشیده شود.
فرآیند کواکسترون در تولید محصولاتی که پلاستیک بازیافتی با مواد تازه اکسترود می‌شود، مثلاً ورق‌های چند لایه که لایه میانی آنها از پلی‌اتیلن ترفتالات بازیافتی و لایه‌های بیرونی آنها از مواد تازه اکسترود می‌شود.
این تکنولوژی توسط بخش خصوصی در حالت خریداری در ایران است. لازم به ذکر است که همه پلاستیک‌های بازیافتی در فرآیندهای تزریق، قالب‌گیری فشاری، اکستروژن، تزریق سردی، ترموفرمینگ و قالب‌گیری چرخشی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
قالب‌گیری تزریقی ساندویچی یک تکنیک دیگر برای پلاستیک‌های بازیافتی است، که در آن هسته داخلی از مواد بازیافتی و لایه بیرونی از مواد تازه تشکیل می‌شود.
صنعت بازیافت در ایران جزء صنایع جوان محسوب می‌شود و به دلیل مسائل اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما نیاز به نظارت و استانداردهای مناسب برای مواد بازیافتی حائز اهمیت است تا بتوان محصولات با ارزش افزوده بیشتری تولید کرد. در کل، علاوه بر موضوعات زیست محیطی، صنعت بازیافت جذابیت اقتصادی نیز دارد که با تحقیق و مشاوره با متخصصان می‌توان به نتایج مطلوب رسید.
